Het ontstaan
Buitenvarkenshouders zijn een unieke minderheid in de sector. Tot 2017 was het houden van varkens in de openlucht weliswaar niet verboden, maar vrijwel praktisch onmogelijk. Daar kwam rond 2017 verandering in met het sluiten van twee zogenaamde “Green Deals” met een breed samenwerkingsverband van het Ministerie van LNV, de provincie Noord-Brabant, NVWA, POV en ZLTO.
De eerste Green Deal, de Green Deal Weidevarkens, werd geïnitieerd door weidevarkenhouder Ben Bruurs van boerderij Den Elshorst. De tweede Green Deal, de Green Deal Natuurinclusief Grondgebruik, kwam tot stand op initiatief van Geert van der Veer, oprichter van Herenboeren, een landelijk netwerk van coöperatieve gemengde natuurgedreven boerderijen.
In beide Green Deals werd onderzocht op welke manier het buitenhouden van varkens op een verantwoorde manier mogelijk was en wat dat betekende voor de bestaande wet- en regelgeving. Er werd onder meer een oplossing gevonden voor het lossen en ontvangen van varkens op locaties waar het niet mogelijk was om de vrachtwagen direct te reinigen en ontsmetten. Hiermee werd het praktisch mogelijk om varkens in weilanden en in, of dichtbij, de natuur te houden.
Een van de voorwaarden van de Green Deals was dat Ben Bruurs en Geert van der Veer zich zouden inzetten om de voortgang en resultaten van de Greens Deals te delen met andere houders van buitenvarkens. Hiervoor werden meerdere bijeenkomsten georganiseerd door het land. Tijdens deze bijeenkomsten werd nog eens duidelijk dat meerdere wetten en regels het houden van varkens in de openlucht belemmerden. Ook werd duidelijk dat er behoefte was om ervaringen uit te wisselen en elkaars bedrijven en houderijsystemen te kunnen bekijken. Uit die behoefte werd een Werkgroep Professionalisering Buitenvarkenshouderij opgericht. De werkgroep zette het werk van de Green Deals gedeeltelijk voort nadat deze afliepen in maart 2022.
Een ander initiatief richting meer professionalisering van de buitenvarkenshouderij kwam vanuit de POV. Zij namen Cas den Boer (zelf buitenvarkenshouder bij boerderij ’t Krulstaartje) aan als stagiaire met de opdracht om een gids van goede praktijken voor de buitenvarkenshouderij op te stellen. Hiervoor werkte Cas nauw samen met de Werkgroep. Tijdens het opstellen van de gids bleek dat er bij veel Buitenvarkenshouders nog aan professionaliteit te winnen viel en dat het oprichten van een Vereniging op veel draagvlak mocht rekenen bij de deelnemers aan de regionale bijeenkomsten. Ook overheden en belangenorganisaties juichten een eventuele oprichting van een vereniging toe. Medio 2023 richtten een aantal leden van de oorspronkelijke Werkgroep dan ook de Vereniging Buitenvarkenshouders op.